Kilka tygodni temu podaliśmy informację o deklaracji poparcia Ministra Środowiska dla programu ochrony morświna oraz idei budowy morświnarium. I rzeczywiście, deklaracja przeszła w czyn, w piątek 6 listopada 2015 r. program ochrony został oficjalnie zatwierdzony przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Dokument ten powstał w roku 2012, był przygotowany na zlecenie WWF Polska, wkład merytoryczny został wykonany przez naukowców ze Stacji Morskiej IOUG. W tworzeniu planów po przez konsultacje społeczne oraz dzięki możliwości zgłaszania uwag za pomocą ankiety internetowej wzięło udział szerokie grono osób, począwszy od specjalistów ds. ochrony morza, wykorzystywania zasobów i rybołówstwa po przez rybaków do zwykłych obywateli.

Plan jest więc syntezą zawierającą m.in przedstawienie zagrożeń dla morświnów oraz sposobów ich redukcji lub całkowitego wykluczenia za pomocą metod uwzględniających interesy różnych grup społecznych i użytkowników morza. Dokument zawiera także opis procedur wdrażania ochrony, a także źródeł ich finansowania.

Podstawą prawną do opracowywania programów dla gatunków chronionych są przepisy ustawy o ochronie przyrody. Zgodnie z art. 57 ustawy Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska opracowuje programy ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
Morświny prawnie chronione są od 1984 roku, do tej pory, poza nielicznymi lokalnymi działaniami na rzecz faktycznej ochrony tych ssaków morskich (jak np. obowiązek stosowania pingerów na Zatoce Pomorskiej przez jednostki o długości powyżej 12 metrów i realizacji projektu pn. ,,Czynna ochrona morświnów przed przyłowem” w Zatoce Puckiej), można mówić jedynie o ochronie biernej. Tym czasem od roku 2011 rozporządzeniem Ministra Środowiska morświn został uznany za gatunek wymagający ochrony czynnej. Na początku br. roku odbyła się zorganizowana przez WWF Polska społeczna akcja na rzecz poparcia dla przyjęcia programu ochrony, która zaowocowała zebraniem ponad 100 tysięcy podpisów dla idei ochrony morświnów.

Dzięki uzupełnieniu programu ochrony w wyniki projektu SAMBAH uzyskano kompleksowe odniesienie do aspektu zagrożeń dla bałtyckich morświnów u ciągu roku w Polskich wodach Bałtyku. Uzyskane w projekcie dane wykazują że ssaki te pojawiają się u naszych wybrzeży najliczniej w okresie zimowo – wiosennym. Prowadzone wcześniej, jak i równolegle (w ramach innych projektów) lokalne badania oraz obserwacje pokazują natomiast że morświny mogą pojawiać się, zwłaszcza w rejonie Zatoki Gdańskiej i Puckiej przez cały rok. Powyższe fakty muszą być wzięte pod uwagę przy wdrażaniu zaleceń ochronnych.

Przyjęta obecnie forma programu ochrony różni się od poprzedniej przekazanej do resortu Ministerstwa Środowiska i opublikowanej w roku 2012. W dalszym ciągu jednak podstawowym problemem dla bałtyckiej populacji morświnów pozostaje zbyt duża śmiertelność w odniesieniu do prawdopodobnej liczy narodzin. Przyczyną śmiertelności pozostaje głównie przyłów w stawnych sieciach skrzelowych. Narasta również problem podwodnego hałasu, wpływającego na funkcje życiowe zwierząt.

Zatwierdzenie programu jest pierwszym scentralizowanym w skali kraju działaniem na rzecz ratowania morświnów. Co to oznacza? Mamy nadzieje że jest wstępem do szybkiego wdrożenia działań ochronnych, a także przestrzegania i egzekwowania obowiązującego w tym zakresie prawa.

 

SMIOUG